TURMOB ETİK İLKELER YÖNETMİLİĞİNDE YAPILAN DÜZENLEMELER

Yazan: Mustafa Kocameşe

3568 Sayılı Kanun kapsamında yapılan önemli bir düzenleme TURMOB (Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği ) tarafından yayımlanan “Serbest Muhasebeciler, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirlerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik”tir. TURMOB Etik İlkeler Yönetmeliği IFAC tarafından yayımlanan Uluslararası Denetim Standartları ve Etik Kurallar ile uyumlu olarak hazırlanmıştır.

Bu Yönetmeliğin amacı; tüm üyeleri en üst derecede meslekî bilgiye sahip, sosyal sorumluluk bilinci olan, etik değerlere bağlı, rekabet anlayışı daha kaliteli hizmet sunumu biçiminde oluşmuş, güvenilir ve saygın bir meslek mensupları kitlesi oluşturmak hedefine ulaşmak için muhasebe meslek mensuplarının meslekî ilişkilerinde uymaları gereken asgari etik ilkeleri belirlemektir. 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Malî Müşavirlik ve Yeminli Malî Müşavirlik Kanununa göre bir meslek unvanına sahip olan, bağımsız veya bağımlı olarak çalışan tüm meslek mensupları ile bunların oluşturduğu şirketlerin faaliyetleri bu Yönetmelik kapsamındadır.

Yönetmelikte yer alan ve tüm meslek mensuplarının uyması gereken zorunlu temel etik ilkeler şunlardır:

a) Dürüstlük: Meslek mensuplarının tüm meslekî ve is ilişkilerinde doğru sözlü ve dürüst davranmalarıdır.
b) Tarafsızlık: Yanlı veya önyargılı davranarak; üçüncü kişilerin haksız ve uygunsuz biçimde yaptıkları baskıların meslek mensuplarının meslekî kararlarını etkilememesi veya engellememesidir.
c) Meslekî Yeterlilik ve Özen: Meslek mensubunun meslekî faaliyetlerini yerine getirirken teknik ve meslekî standartlara uygun olarak, özen ve gayret içinde davranmasıdır.
ç) Gizlilik: Meslek mensubunun meslekî ilişkileri sonucunda elde ettiği bilgileri açıklamasını gerektirecek bir hak veya görevi olmadıkça üçüncü kişi veya gruplara açıklamaması ve bu bilgilerin meslek mensubunun veya üçüncü kişilerin çıkarları için kullanılmamasıdır.
d) Meslekî Davranış: Meslek mensubunun mevcut yasa ve yönetmeliklere uymasını ve mesleğin itibarını zedeleyecek her türlü davranıştan kaçınmasını ifade etmektedir.

Temel etik ilkelerine yönelik çok sayıda tehdit oluşabilir. Etik ilkelerin uygulanmasına yönelik Yönetmelikte sıralanan tehditler IFAC tarafından yayımlanan Etik Kurallarda belirtilenlerle paraleldir. Bu tehditler yönetmeliğin Birinci Kısım Birinci Bölüm 3. maddesinde aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır.

a) Kişisel Çıkar Tehditleri: Meslek mensubunun kendisinin veya yakın ailesinden bir üyenin finansal veya diğer çıkarları sonucu ortaya çıkabilecek tehditlerdir.
b) Yeniden Değerlendirme Tehditleri: Daha önceden alınmış bir kararın o karardan sorumlu meslek mensubu tarafından yeniden değerlendirilmesi nedeniyle oluşan tehditlerdir.
c) Taraf Tutma Tehditleri: Meslek mensubunun bir durum ya da fikri, tarafsızlığını tehlikeye düşürecek bir noktaya taşıması sonucu oluşan tehditlerdir.
ç) Yakınlık Tehditleri: Üçüncü kişilerle kurulan yakın ilişkiler sonucu, meslek mensubunun bu kişilerin çıkarlarına uygun olacak şekilde davranması sonucu ortaya çıkabilecek tehditlerdir.
d) Yıldırma Amaçlı Tehditler: Meslek mensubunun gerçek veya hissedilen tehditler nedeniyle tarafsız davranmaktan kaçınmaya zorlanması (yıldırılması) sonucu ortaya çıkabilecek tehditlerdir.

IFAC Etik Kurallarda yer verilen bağımsızlığı koruyucu önlemlere paralel olarak TURMOB tarafından yayımlanan yönetmeliğin Birinci Kısım Birinci Bölüm 4. maddesinde Tehditlere Karsı Önlemler başlığı altında tehditleri ortadan kaldıran veya kabul edilebilir bir düzeye indiren önlemler iki büyük gruba ayrılmıştır:

a) Mevzuat ile oluşturulabilecek önlemler: Bu önlemlere verilebilecek örnekler aşağıda belirtilmiştir:

1) Mesleğe giriş için gerekli eğitim, meslekî eğitim (staj) ve tecrübe gereksinimleri,
2) Sürekli meslekî gelişim gereksinimleri,
3) Kurumsal yönetim gereksinimleri,
4) Meslekî standartlar,
5) Meslekî veya düzenleyici izleme ve disiplin prosedürleri,
6) Meslek mensubu tarafından üretilen rapor, sonuç, iletişim ve bilgilerin yasal yetkili üçüncü bir kurum tarafından dış kontrolden geçirilmesi.

Yönetmeliğin İkinci Kısmında söz konusu tehditler ve bağımsız çalışan meslek mensuplarının karşılaşabilecekleri özellikli durumlarda uygulanacak ilkelere ilişkin ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır.

b) İş çevresinden sağlanacak önlemler: İş çevresinden sağlanabilecek önlemler farklı koşul veya durumlara göre çeşitlilik gösterir. Bu tür önlemler firmaya veya sözleşmeye bağlı olarak oluşturulabilir. Meslek mensubu belirli bir tehditle nasıl basa çıkacağına karar vermelidir. Bu kararın verilmesinde meslek mensubu ortaya çıkabilecek tehdit hakkında gerekli tüm bilgilere sahip olan üçüncü kişi ya da grupların, verilen kararları nasıl değerlendireceğini de dikkate almalıdır. Bu değerlendirme; tehdidin önem derecesi, sözleşmenin niteliği ve firmanın yapısı gibi faktörlerden etkilenecektir.
İş çevresinden sağlanabilecek önlemler üç ana başlık altında toplanmıştır:

1. İş çevresinde firma çapında alınabilecek önlemler
2. İş çevresindeki sözleşmeye özgü önlemler
3. Müşterinin sistem ve süreçlerindeki önlemler

Görüldüğü üzere TURMOB tarafından hazırlanarak yayımlanan Serbest Muhasebeciler, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirlerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik IFAC tarafından hazırlanan ve uluslararası alanda kabul gören Etik Kurallar ile uyumludur. Getirilen ilke ve düzenlemeler ülkemizde muhasebecilik ve denetim mesleği ile ilgili standartların Avrupa Birliği ve Uluslararası düzenlemeler ile yakınsaması açısından olumlu olacağı açıktır.

SATINALMA FAALİYETİ VE DENETİMİ

Yazan: Mustafa Kocameşe

Satınalmanın Önemi

Bir şirketin başarısı için önemli etkenler olan maliyet, kalite ve zamanlama konuları satınalma fonksiyonuyla ilgilidir. Satınalmanın işletme başarısına etkisi aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
- Tedarik sürecinin entegrasyon seviyesi,
- Satınalma faaliyetinde belirlenen amaçlar ve hedefler

Satınalma faaliyeti değerlendirilirken faaliyetten beklenen amaçlar ele alınır. Amaçlara farklı açılardan bakılabilir.
- Maliyet azaltma,
- Performans artırımı,
- Faaliyetlerin sürekliliği

Satınalmadan beklenebilecek stratejik amaçlar ise şunlar olabilir:
- Kalite,
- Tedarik güvenliği,
- Esneklik,

Tüm bu amaçlar şu şekilde gruplandırılabilir.
- Maliyetleri düşürme, (fiyatlar, süreç maliyetleri vb.)
- Farklilaştırma, (kalite ve hizmet geliştirme)
- Tedarik güvenliğinin sağlanlası.

Satınalma Denetiminde Temel Noktalar:

1. Satınalma denetimi hem stratejik hem de operasyonel seviyede ele alınarak yürütülebilir.
2. Satınalma denetimleri sırasında muhakkak suretle yolsuzlukların ortaya çıkartılmasına ve önlenmesine yönelik de çalışmalar yapılmalıdır.
3. Tedarikçi seçimi satınalma sürecinin ve denetiminin anahtar noktasıdır. Tedarikçi seçiminin nasıl yapıldığının takip edilmesini sağlayacak uygun dökümantasyonun yapılması gerekir.

İÇ DENETİMİN KURUMSAL YÖNETİM (GOVERNANCE) KONUSUNDA GÖREVLERİ

Yazan: Mustafa KOCAMEŞE

Kurumsal Yönetim Süreci ve Etik Değerler
Kurumsal yönetim süreci aşağıdaki dört sorumluluğun ne şekilde yerine getirildiğiyle ilgilidir.
a) Kanunlara uyum,
b) genel kabul görmüş norm ve sosyal beklentilere uygunluk,
c) topluma ve belirli menfaat sahiplerine sağlanan faydalar,
d) hesap verebilirliği sağlayacak derecede doğru ve tam raporlama.
Kurumsal yönetim süreci organizasyonun etik kültürünü yansıtır ve büyük ölçüde bu kültürden kaynağını alır. Organizasyondaki tüm bireyler etik değerleri savunmalı, yönetmelikler ve vizyonu belirten açıklamalar yayımlanmalıdır. Bir etik değerler yöneticisi görevlendirilmesi mümkündür.
Denetçiler ve IAA bu etik kültürü aktif olarak desteklemelidir. IIA’nın görevleri, etik ilkeler yöneticiliği veya etik kültürü değerlendirme şeklinde olabilir.
IAA’nın minimum üstleneceği rol etik ilkeler ile yasal ve etik uygunluğu sağlayacak süreçlerin değerlendirilmesidir.

Resmi Danışmanlık Görevleriyle İlgili Diğer Hususlar
Danışmanlık görevlerinde gerekli mesleki özenin gösterilmesi (due Professional care) şu unsurların anlaşılmasını içerir.
a) yönetimin ihtiyaçları, b) hizmetin verilme amacı, c) çalışmanın kapsamı, d) gerekli kaynaklar, e) denetim planlarına etkisi, f) ilerideki denetimlere etkisi, g) danışmanlık görevinin sağlayacağı faydalar.
Denetçi vereceği danışmanlık hizmetinin kapsamını ve niteliğini değerlendirmelidir. Denetçi danışmanlık hizmetinden faydalananların ilgili prosedürleri kabul ettiğini teyit etmelidir. Şu durumlarda danışmanlık hizmetinin verilmesi kabul edilmemelidir:
a) Yönetmelik tarafından yasaklanıyorsa
b) Politikalarla çelişiyorsa
c) Herhangi bir katma değer/fayda yaratmıyorsa
Danışmanlık görevi IAA’nın genel planlarıyla uyumlu olmalıdır. Anahtar öneme sahip konular üzerinde yazılı anlaşma yapılmalıdır.

Gözden Geçirme Süreci (Monitoring Process)
CAE (chief audit executive) raporlanan bulguların sonuçlarını izlemek üzere prosedürler oluşturmalıdır. Acil olarak değerlendirilmesi gereken bulgular düzeltilene kadar izlenmelidir. Bulgular ve öneriler uygun düzeydeki yöneticilere iletilmelidir. Yönetimin cevapları uygun bir sürede alınmalı ve değerlendirilmelidir. Yönetim peryodik olarak bilgilendirme yapmalıdır. Düzeltilecek süreçlerle ilgili varsa diğer birimlerden de bilgiler alınmalı ve değerlendirilmelidir. Gönderilen cevapların durumu üst yönetim ve yönetim kurulu ile paylaşılmalıdır.

Sonuçların İzlenmesi
Denetçiler aşağıdaki hususları göz önüne alarak denetim bulgularını izlerler:
a) Etkili bir düzeltme faaliyeti/önlemi alınmıştır.
b) Üst yönetim veya yönetim kurulu düzeltici önlem almamanın riskini üstlenmiştir.
Sonuçların izlenmesi diğer denetçilerinkiler de dahil olmak üzere raporlanan gözlem ve önerileri kapsar. Sonuçların izlenme süreci iç denetim yönetmeliğinde belirlenmelidir. CAE izlemenin kapsam, zamanlama ve niteliğini belirler. Eğer alınan mevcut tedbirler tatmin ediciyse izleme süreci sonraki denetime bırakılabilir. Denetçi alınan tedbirlerin koşulları iyileştirdiğini teyit etmelidir. CAE izleme sürecini bir çalışma takvimi haline getirir. Takvime bağlama risk, zorluk ve zamanlama konularıyla ilişkilidir. Denetçi danışmanlık faaliyetlerinin sonuçlarını müşteriyle anlaşılan şartlarda takip eder.
Yönetimin Riskleri ÜstlenmesiYönetim, denetimin bulgularına karşı geliştirilecek aksiyona karar verir. CAE alınan aksiyonun uygunluğunu belirli bir zaman içerisinde çözüm üretilmesi açısından değerlendirmelidir. Sonuçların izlenmesinin kapsamı diğer kişiler tarafından yapılan izlemeyi de kapsar. Üst yönetimin risklerin düzeltilmemesi konusundaki tavrı yönetim kuruluna raporlanmalıdır.